Złote rybki są jednymi z pierwszych udomowionych przez ludzi ryb, ale nadal cieszą się one wielką popularnością wśród hodowców i można je spotkać w wielu akwariach i oczkach wodnych na całym świecie.

W okresie dynastii Tang karpie były często hodowane w stawach. W wyniku genetycznej mutacji, niektóre z tych karpi miały złotą barwę (w rzeczywistości żółto-pomarańczową), a nie srebrzystą. Ludzie zaczęli hodować w niewielkich zbiornikach złotą odmianę, zamiast srebrnej. Złote rybki nie znajdowały się cały czas w tych małych pojemnikach, ale były przenoszone na specjalne okazje do większych, wystawnych stawów i tam pokazywane ważnym gościom.

W 1162 cesarzowa z dynastii Song zarządziła budowę wielkiego stawu, w którym miały być zbierane wszystkie okazy tych niezwykłych ryb. Przez ten czas nikt spoza cesarskiej rodziny nie mógł hodować żółtej odmian tej rybki, tylko pomarańczową, dlatego mamy dzisiaj więcej odmian pomarańczowych niż żółtych, mimo że genetycznie łatwiej jest wyhodować odmianę żółtą.

Występowanie innych barw zostało po raz pierwszy zarejestrowane w 1276. Pierwsze występowanie osobliwie obserwowanego karasia złocistego zostało wskazane w dynastii Ming. W 1502, złote rybki zostały wprowadzone do Japonii, gdzie odmiany Ryukin i Tosakin zostały bardziej szczegółowo opisane.

W 1611 zostały wprowadzone do Portugalii, a stamtąd do innych części Europy. W 1620 roku w południowej Europie zaczęły być traktowane ze względu na swoją barwę jako rybki przynoszące szczęście i fortunę. Stało się tradycją, że mężczyzna dawał swojej żonie w dniu pierwszej rocznicy ślubu złotą rybkę jako znak pomyślności na kolejne lata. Ta tradycja szybko zanikła, kiedy stały się one całej Europie popularne i niedrogie, a tym samym utraciły status świętych. Około 1850 roku prowadzono je do Ameryki Północnej i szybko zyskały tam olbrzymią popularność.

Najdłuższy karaś złocisty został zmierzony od początku głowy do końca ogona i miał 47,4cm długości 24 marca 2003r. w Hapert w Holandii. Właścicielem był Joris Gijsbers. Najdłuższa ozdobna złota rybka miała 37,2cm długości i została znaleziona w 2002 roku.

Selektywna hodowla złotych rybek pozwoliła na przestrzeni czasu na wyróżnienie kilku różnic przy poszczególnych odmianach ryby. Niektóre z nich nie mają np. pierwotnego złotego koloru. Może ona również stracić go na skutek różnego spektrum światła, tym samym powodując stale zmieniający się kolor (np. czarny do pomarańczowego). Istnieją również różne konfiguracje kształtu ciała lub oczu oraz parę innych. Niektóre odmiany karasia złocistego są trzymane w akwariach, ale są one mniej odporne od ich kuzynów, mogących żyć w stawach lub oczkach wodnych. Najbardziej znane odmiany karasia złocistego to: Black Moor, Calico, Comet, Lionchu, Fantail, Oranda, Ranchu, Ryukin, Veiltail.

Karasie złociste można podzielić na żyjące w zimnej wodzie (stawy, oczka wodne) i w ciepłej wodzie (akwaria). Podobnie jak większość ryb z rodziny karpiowatych, wytwarzają one dużo odpadów, zarówno z kałem jak i poprzez skrzela szkodliwe substancje chemiczne. Dzieje się tak, dlatego że nie mają one żołądka, jedynie niewielki obszar jelitowy i nie mogą trawić nadmiaru białek, w odróżnieniu od innych ryb tropikalnych. Szybko gromadzące się toksyczne substancje chemiczne mogą się gromadzić i w krótkim okresie nawet zabić rybkę. Może to być też spowodowane małą powierzchnią tafli wody. To ile ryb może żyć w danym zbiorniku zależy przede wszystkim od powierzchni jaką może przenikać tlen, a nie od objętości wody w zbiorniku. Ponadto jeśli woda w zbiorniku jest dobrze napowietrzana, więcej złotych rybek może w niej funkcjonować, dlatego są one tak ważne. Dawniej popularne kule są zdecydowanie niedobre dla welonów, gdyż ich budowa skazuje ryby na małą ilość tlenu oraz szybkie gromadzenie się toksyn.

Welonki mogą żyć także w zimnej wodzie, ale to nie znaczy, że mogą tolerować szybki zmiany temperatury. Szybkie zmiany temperatury, zwłaszcza w nocy, kiedy temperatura może nagle spaść może doprowadzić do śmierci rybki, szczególnie w zimie. Temperatury poniżej 15°C, także są niebezpieczne dla welonów. Mimo, że złote rybki nie przepadają za zbyt wysoką temperaturą, jest ona konieczna w przypadku choroby ryby. Przyspieszy to cykl leczenia oraz pomoże szybciej pozbyć się pasożytów.

Popularny obraz karasia złocistego w niewielkim kulistym akwarium jest w dzisiejszych czasach powszechny. Niemniej jednak w niektórych krajach już się zakazuje ich hodowli w tak małym zbiorniku. Wysokie stężenie amoniaku w tak małym środowisku skazuje rybki na męczarnie i powolną śmierć.

Welon zdobył reputację szybko umierającej rybki. Powinien on jednak w dobrych warunkach przeżyć co najmniej 10lat. Złą opinie na ten temat wyrobili młodzi, niedoświadczeni hodowcy, którzy skuszeni przez sprzedawców kupili rybkę, nie mając odpowiednich dla niej warunków.

Złote rybki nie lubią być rozpieszczane, nie można ich dotykać, gdyż grozi to uszkodzeniem ich błon ochronnych, ale za to można je nauczyć, aby jadły podczas karmienia pokarm z palca.

Mało prawdopodobne jest to, że złote rybki z akwarium przeżyłyby na wolności w naturalnych warunkach, jednak bardziej odporne odmiany mogą w lecie z powodzenie być wpuszczane do oczek wodnych lub niewielkich stawów. Należy podkreślić, że mają to być odporniejsze odmiany. Ciekawostką jest to, że takie ryby w przeciągu 3 pokoleń mogą zmienić swój kolor na swój naturalny sprzed kilkuset lat, czyli srebrzysto-oliwkowy.

Badania dr Yoshiichi Matsui wskazują, że choć przodkami złotych rybek są karp i karaś, różnice między nimi są tak duże, że należy je traktowa jako oddzielne gatunki.

Pozostawione w ciemności złote rybki stracą swój kolor i mogą stać się wręcz szare. Kolorowy pigment, który zawiera skóra welonka jest wytwarzany przez rybę, tylko w obecności światła. Jeśli chcemy mieć ładną barwę ryby, nie można skąpić jej światła.

Podobnie jak większość ryb welonki nie mogą być przekarmiane. Skutkuje to zwiększonym wydalaniem kału ze względu na niepełne trawienie przez nie białek. Odpowiednia ilość pokarmu dla nich to taka, którą złote rybki zjedzą przez czas około 1-2 minut i nie więcej niż 3 razy dziennie. W przeciwieństwie do niektórych przekonań, obfite karmienie nie skutkuje zwiększeniem się wielkości rybki, ale może być faktycznie śmiertelne poprzez pęknięcie jelita.

Pokarm dla welonów zawiera mniejsze ilości białek i większe węglowodanów. Najczęściej jest sprzedawany w postaci płatków oraz granulek.

Złote rybki, podobnie jak wszystkie inne karpiowate, składa ikrę. Produkują przylepne jajka, które przyczepiają się do wodnej roślinności. Jajeczka wylęgają się w przeciągu 48-72 godzin, wypuszczając narybek dość, przypominający „rzęskę z dwiema kropkami”. W ciągu tygodnia zyskuje kształtu welonka, choć mogą mieć przez pierwszy rok kolor srebrzysto-brązowy, tak jak jego przodkowie, a dopiero po tym czasie zyskać złocisty kolor. W pierwszych tygodniach istnienia, młode rosną zadziwiająco szybko oraz dość szybko adaptują się do wielkości, przy której nie zostaną już zjedzone przez dorosłe welony.

Niektórzy naukowcy wierzą, że złota rybka może urosnąć do dojrzałości płciowej, jeśli otrzyma dużego zbiornika (np. staw) i odpowiedniej ilości pokarmu. Jednakże, jeśli mają odpowiednie warunki w akwarium (nie może to być mała kula), to może osiągnąć tą dojrzałość także i tutaj. Rozmnażanie zaczyna się najczęściej na wiosnę, należy podnieść wtedy nieco temperaturę wody. Ikrę, później narybek należy odseparować od rodziców tak, aby małe nie zostały przez nich zjedzone. Na czas tarła do akwarium dobrze jest wprowadzić duża ilość roślinek (np. kabomby), tak aby wyłowić jak najwięcej jajeczek wraz z nimi.

Większość welonów trzyma się w trakcie godów razem. Samce uganiają się za samicami, podskakując, trącając je w celu skłonienia ich do udostępnienia im jajeczek w celu zapłodnienia. Ze względu na pewne różnice w budowie i kształcie, niektóre odmiany nie mogą już się ze sobą krzyżować. W takich przypadkach, łączy się je w specjalnych laboratoriach. Mogą być one jednak dla ryb niebezpiecznie, kiedy wykonane są niepoprawnie.

Złote rybki, podobnie jak i inne odmiany z rodziny karpiowatych są stosowane w zbiornikach wodnych, w celu zmniejszenia populacji komara w niektórych częściach świata, szczególnie, aby nie dopuścić do roznoszenia przez nie wirusów.

Na koniec należy dodać, że złote rybki przepadają za pokarmem roślinnym, dlatego w tzw. Akwarium holenderskim nie powinno się ich hodować, nie ze względu na welony, tylko ze względu na rośliny.

Artykuł przesłany przez Pana Mariana Nowaka z Parczewa. Dziękujemy.